Dit artikel is eerder verschenen op AD Koken & Eten. Meer culinair nieuws? Kijk dan hier.
Brood is niet zomaar brood, zegt diëtiste Tanja Callewaert. Vraag je om brood bij de bakker, dan is bruin of wit al lang niet meer de enige keuze. Met spelt, noten, vier, zes, tien of nog een ander aantal granen: keuze genoeg. Tanja Callewaert: ,,Het gewone volkorenbrood is vandaag de dag wat op de achtergrond geraakt. Zo’n powerbrood met lijnzaad en chiazaad klinkt gezond, tot je weet dat die superfoods meer calorieën bevatten dan een stuk chocolade. Ze zijn gezonder, dat wel, maar je hebt er geen soeplepel per dag van nodig. Hetzelfde geldt voor noten.”
Daarnaast zijn veel van die hippe broden eigenlijk niet meer dan witbrood in een pseudogezond jasje volgens Callewaert. ,,Brood mag pas volkoren genoemd worden als het gemaakt wordt van de volledige graankorrel. Witbrood, waarbij de vezelrijke zemelen en de kiem uit de graankorrels weggemalen worden, levert veel minder essentiële voedingsstoffen aan dan de volkoren tegenhanger. Dat weten de meeste mensen wel. Maar de redenering dat brood met een bruin kleurtje automatisch gezonder is, gaat jammer genoeg niet altijd op.”
Snelle suikers
Hoe dat zit? ,,Heel vaak worden gepolijste witte tarwekorrels namelijk gemout, een procedé dat vergelijkbaar is met het bakken van pijnboompitten: ze krijgen een bruine kleur, en daarmee ook het brood dat ervan gebakken wordt. Terwijl je eigenlijk witbrood – en dus snelle suikers – naar binnen werkt. Van welke graan dan ook gemaakt - haver, spelt - alleen brood dat uit volkorenmeel vervaardigd is, is nutritioneel gezien de juiste keuze.”
Benzine van ons lichaam
Maar is brood nu ook een dikmaker? ,,Een snee brood bevat zo’n 100 calorieën”, zegt Callewaert. ,,Dat zo’n koolhydraatarm dieet snel resultaat lijkt op te leveren, is dus logisch. Maar gezond is het allerminst. Koolhydraten zijn de benzine van ons lichaam. De hersenen draaien er zelfs volledig op: bij een tekort eraan krijgen we last van concentratieverlies, een slap gevoel en zullen ook onze fysieke prestaties naar beneden gaan”, aldus de diëtiste.
Een tweede feit is dat elk dieet werkt. ,,Je valt af als je minder calorieën inneemt dan je dagelijks verbruikt. Door te schrappen dus. Als je brood weglaat, is dat niet anders”, verduidelijkt Tanja Callewaert.
Opgeblazen gevoel
Toch wijst de diëtiste op de voordelen van volkorenbrood. Volkorenbrood is immers niet alleen een betrouwbare bron van meervoudige koolhydraten, vitaminen en mineralen, het zit ook barstensvol voedingsvezels. En net daar consumeren we in het Westen veel te weinig van. Een opgeblazen gevoel - al dan niet gepaard met af en toe een vervelend luchtje - is het uiterst herkenbare gevolg. Hoewel bepaalde voedingsgoeroes dat smalend een broodbuik noemen, blijkt een boterham niet de oorzaak, maar wel de oplossing.
,,Zo’n opgeblazen gevoel wijst meestal op een ongezonde of verwaarloosde darmflora. Brood uit je menu schrappen is dan inderdaad een gemakkelijke oplossing, die dan ook nog eens lijkt te lonen. Lijkt, want in plaats van gezonder, worden je darmen juist luier. Daarmee is je probleem niet opgelost, maar tijdelijk gecamoufleerd.”
Zowel je darmen als fysieke en cognitieve prestaties zijn dus niet gebaat bij een leven zonder koolhydraten. En je weegschaal eigenlijk ook niet. Op korte termijn mag je er zonder brood en andere koolhydraatvrienden dan wel in slagen om enkele kilo’s kwijt te raken, op langere termijn blijkt het funest voor je lijn.
Hype
Callewaert legt uit dat hoe dat tegenwerken van je lichaam technisch in elkaar zit. ,,Langzaamaan zal de basal metabolic rate, oftewel het basaalmetabolisme in rusttoestand, naar beneden gaan (je hebt minder calorieën nodig, red.). De diëtist meet de veranderingen in lichaamssamenstelling gedurende een vermageringsdieet en andere specifieke diëten. Aan de hand daarvan wordt het calorieverbruik per dag in kaart gebracht. Bij mensen die extreem koolhydraatarm eten, zien we het week na week dalen met zo’n 20 à 30 calorieën. Een basisverbruik van 1500 à 1600 calorieën per dag daalt zo na een paar maanden naar 1200 à 1300 calorieën. En omdat je pas afvalt als je minder calorieën opneemt dan je verbruikt, wil dat zeggen dat je telkens minder moet gaan eten. Het koolhydraatarme dieet mag dan een hype zijn, eigenlijk is het alleen geschikt voor mensen met een BMI hoger dan 30 die heel snel kilo’s kwijt moeten raken om gezondheidsredenen. Bovendien is zo’n dieet altijd tijdelijk en moet het professioneel begeleid worden.”
In grote lijnen kan het Voedingscentrum het verhaal van de diëtist onderschrijven. ,,Koolhydraten zijn onmisbaar”, zegt woordvoerder Lolkje de Vries. ,,Als je er te weinig van binnenkrijgt gebruikt je lichaam je eigen spiereiwit als energiebron. Volkorenbrood eten is een goede manier om koolhydraten binnen te krijgen omdat het naast koolhydraten ook andere waardevolle voedingsstoffen bevat zoals B-vitamines en mineralen zoals ijzer.”
Volgens De Vries staat een boterham overigens niet tegenover 100 calorieën, maar bevat een gewone volkorenboterham 82 calorieën.
